Το έθιμο της ανοίξεως, το Χελιδόνισμα εις τον χριστιανισμό - του Όμηρου Ερμίδη / The custom of spring, Swallowing in Christianity - by Homer Hermides / L'usanza della primavera, Deglutire nel cristianesimo - di Homer Hermides

 

Χριστιανική ιστορία

Τα Χελιδονίσματα

  Ονομάζονται τα τραγούδια που λέγουν τα παιδιά για τον γυρισμό των χελιδονιών της ανοίξεως.  Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, ήτο & είναι η πρώτη Μαρτίου ή στις 21 Μαρτίου, ημέρα της εαρινής ισημερίας. 

«Ιδε το έαρ το γλυκύ πάλιν επανατέλλει, φέρον υγείαν και χαράν και την ευημερίαν».

  Το δίστιχο αυτό, έχει ηλικία πάνω από 11 αιώνες και ήταν η αρχή από ένα «άσμα ευχετήριον» για τον Βυζαντινό αυτοκράτορα, που το λέγανε τα «μέρη» (οι φατρίες, οι Πράσινοι και οι Βένετοι), στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινουπόλεως, πριν αρχίσουν οι ανοιξιάτικοι ιππικοί αγώνες, το λεγόμενο «μακελλαρικόν ιπποδρόμιον» ή «Λουπερκάλιον», από την ομώνυμη ρωμαϊκή γιορτή.

  Στις Μέτρες της Θράκης δύο παιδιά φτιάχνουν ένα ομοίωμα Χελιδονιού παίρνουν ένα καλάθι, το γεμίζουν με φύλλα κισσού και περνούν από το καλάθι ένα ραβδί στην άκρη του οποίου προσαρμόζουν το χελιδόνι. Γύρω στο λαιμό του χελιδονιού κρεμούν κουδουνάκια τα οποία χτυπούν καθώς κινείται το ραβδί. Τα παιδιά πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και λένε ένα τυποποιημένο τραγούδι:

«Ήρθεν, ήρθε χελιδόνα

ήρθε κι άλλη μεληδόνα

κάθισε και λάλησε

και γλυκά κελάδησε:

Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,

και Φλεβάρη φοβερέ…». 

  Και όπως βλέπουμε οι στίχοι είναι όμοιοι άλλες φορές για την ομοιότητα των λέξεων και άλλες φορές για τις

ομοιότητες των εννοιών. Και οι αρχαίοι και οι νεοελληνικοί στίχοι καλωσορίζουν την άνοιξη. Επίσης σήμερα αναβιώνουν και εις την Κομοτηνή της Θράκης, από τους μαθητές των δημοτικών σχολείων του Βυζαντινού Φρουρίου με την βοήθεια των συλλόγων της πόλεως. Τα χελιδονίσματα έχουν καθιερωθεί και πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στην πόλη της Κομοτηνής με σημείο εκκινήσεως το Βυζαντινό Φρούριο και περιήγηση των μαθητών σε κεντρικά σημεία της πόλεως. Οι μαθητές και μαθήτριες του μουσικού σχολείου μαζί με καθηγητές τους, λέγουν τα κάλαντα της ανοίξεως, εις τους άρχοντες της πόλεως. Η παρουσία των παιδιών με τα μουσικά όργανα τις δημόσιες υπηρεσίες είναι μια ευχάριστη νότα και ένα μικρό διάλλειμα για να ακούσουν τα κάλαντα «Ιδέ το έαρ το καλόν, πάλι επανατέλλει, φέρον υγείαν και χαράν και την ευημερίαν… και φέτος και του χρόνου και του χρόνου κι’ άλλα χίλια».  Οι μαθητές του μουσικού σχολείου με παραδοσιακά όργανα, ακορντεόν, κρουστά, νταούλια, αλλά και πιο σύγχρονα όπως πνευστά, φλογέρες, βιολιά, κιθάρες, σμίγουν με τις παιδικές φωνές μαθητών των δημοτικών σχολείων. Ο δρόμος κατά μήκος του Βυζαντινού Φρουρίου γεμίζει μαθητές ντυμένους χελιδόνια και μαθήτριες με στεφάνια στο κεφάλι και καλαθάκια με λουλούδια στα χέρια. Αυτό ξεκίνησε από τα παλιά χρόνια σαν έθιμο», όπως λέγει ο μουσικός και καθηγητής Χρήστος Χατζόπουλος, «γιατί παλαιά γιορταζόταν την 1^η Μαρτίου αυτό το γεγονός, η πρώτη μέρα της ανοίξεως ωσάν πρωτοχρονιά. Σήμερα είναι μία εορτή για τα παιδιά για να χαίρονται, να ελπίζουν, να τραγουδούν στον δρόμο. Η βόλτα μουσικών και μαθητών σε κεντρικά σημεία της πόλεως τραγουδώντας παραδοσιακά κάλαντα, σημαίνει ξανά τον ερχομό της ανοίξεως για την Κομοτηνή.

[απόσπασμα από άρθρο της Δήμητρος Συμεωνίδου εις την ακόλουθο ιστοσελίδα: www.xronos.gr].

 Μερικά από τα Χελιδονίσματα.

Ήρθε πάλι η Χελιδόνα, ήρθε πάλι η Μελιδόνα απ' τη θάλασσα μακριά και μας έφερε καλά, τη δροσιά και τη χαρά και τα κόκκινα αυγά. Χελιδόνα έρχεται απ' την Άσπρη Θάλασσα θάλασσαν επέρασε και σπυρί κονόμησε κάθισε και λάλησε. Χελιδόνι μου γοργό, που 'ρθες απ' την έρημο, τι καλά μας έφερες;

- Την υγεία και τη χαρά και τα κόκκινα τ' αυγά.

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα, ήρθε κι άλλη μελιηδόνα, κάθισε και λάλησε και γλυκά κελάδησε.

«Μάρτη, Μάρτη μου καλέ, και Φλεβάρη φοβερέ, κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις, καλοκαίρι θα μυρίσεις.

Χελιδόνα έρχεται απ' τη μαύρη θάλασσα πύργον εθεμελίωσε.

Κάθισε και λάλησε και γλυκά κελάηδησε! Μάρτη, Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη θλιβερέ, ο Απρίλης ο γλυκής έφτασε σε 'ναι μακρύς!

Μώρ' κυρά, καλή κυρά, έμπα στο κελάρι σου, φέρ' αυγά σαρακοστιανά, ώσπου νά' ρθ' η Πασχαλιά, με τα κόκκινα τ' αυγά.

Εδώ θα δούμε χελιδονίσματα από πολλές περιοχές της σημερινής Ελλάδος

Χελιδόνισμα

Το Μάη λαλούν οι πέρδικες,
το Μάη λαλούν τ' αηδόνια
Το Μάη κατεβαίνουνε στις βρύσες τα τρυγόνια .
Το Μάη εγεννήθηκα
και μάγια δεν φοβώμαι
εκτός αν με μαγέψουνε
στην κλίνη που κοιμώμαι.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα

Χελιδόνιν έρχεται,
θάλασσαν απέρασε,
τη φωλιά θεμέλιωσε,

κάθησε και ελάλησε:
 Μάρτη , Μάρτη χιονερέ
και Φλεβάρη βροχερέ,
ο Απρίλης ο γλυκύς
έφτασε, δεν είν' μακρύς.
Τα πουλάκια κελαηδούν,
τα δεντράκια φυλλανθούν ,
τα ορνίθια να γεννούν
αρχινούν και να κλωσσούν.
Τα κοπάδια ξεκινούν
ν΄ ανεβαίνουν στα βουνά,
τα κατσίκια να πηδούν
και να τρώγουν τα κλαδιά.
Έπαψαν τα παγητά
και τα χιόνια κι ο βοριάς.
Μάρτη, Μάρτη χιονερέ
και Φλεβάρη λασπερέ
ήρθ' ο Απρίλης ο καλός.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα

Ήρθε πάλι η Χελιδόνα,
ήρθε πάλι η Μελιδόνα
απ' τη θάλασσα μακριά
και μας έφερε καλά,
τη δροσιά και τη χαρά
και τα κόκκινα αυγά.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα

Χελιδόνα έρχεται

απ' την Άσπρη Θάλασσα
θάλασσαν επέρασε
και σπειρί κονόμησε
κάθησε και λάλησε.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα

Χελιδόνι μου γοργό,
που 'ρθες απ' την έρημο,
τι καλά μας έφερες;
 Την υγεία και τη χαρά
και τα κόκκινα τ' αυγά.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα  Θεσσαλονίκης

Μάρτης μας ήρθε, καλώς μας ήρθε

 τα χελιδόνια έρχονται από την Αραβία,
μας φέρνουνε την άνοιξη κι όλο το καλοκαίρι
και ‘μεις για τούτο ήρθαμε, να πούμε καλημέρα
και να παρακαλέσουμε Χριστό και Παναγία
να μας βοηθά παντοτινά και όλοι με υγεία. Και του χρόνου!

Μοιράσου

Χελιδόνισμα  Σάμου

Δόνι, χελιδόνι
ήρθες, καλώς ήρθες.
Φκιάσε τη φωλιά σου
κάμε τα πουλιά σου
φκιάστηνε στο σπίτι
κανένας δεν τη γκίζει.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα Σάμου

Το χελιδόνι το πουλί
πάει πέρα κι' έρχεται
πάει και ξανάρχεται
στήνει μήνυμα και λέει
πως είναι καλοκαίρι.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα Ρόδου

Το χελιδόνιμ πέπεται
πάει και πάλιν έρκεται
και τραγουδά και χαίρεται
και φέρνει μας μήνυμα[ν]
πως είναιν άνοιξη καιρού
και άρχιση καλοκαιριού
Και εσείς εμάς τον κόπο μας
να μας πληρώσετε πολλά
κοσάρια, γρόσια και αυγά
όχι από ένα κι' από δυό
αλλά από έξη κι' απ' οχτώ.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα,
ήρθε κι άλλη μελιηδόνα,
κάθισε και λάλησε
και γλυκά κελάδησε.
«Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,
και Φλεβάρη φοβερέ,
κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις,
καλοκαίρι θα μυρίσεις.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα

Χελιδόνα έρχεται
απ' τη μαύρη θάλασσα
πύργον εθεμελίωσε.
Κάθησε και λάλησε
και γλυκά κελάηδησε!
Μάρτη, Μάρτη μου καλέ
και Φλεβάρη θλιβερέ,
ο Απρίλης ο γλυκής
έφτασε σε 'ναι μακρής!
Μώρ' κυρά, καλή κυρά,
έμπα στο κελλάρι σου,
φέρ' αυγά σαρακοστιανά,
ώσπου νά' ρθ' η Πασχαλιά,
με τα κόκκινα τ' αυγά.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα  Ρόδου

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα,
φέρνοντας καλοκαιριά
και καλή χρονιά,
στην κοιλιά της άσπρη
και στη ράχη μαύρη.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα  Κρήτης

Ο Μάρτης ήρθε με χαρές και με δροσιές γεμάτος,
όλα τα έχνη τα κακά να μη φανή η φανιά ντως,
όξω ψύλλοι και κοργοί, όφιδες και μποντικοί
κολισαύρες και λιακόνια,
όξω απού τ΄ αφεντικού το στρώμα.
Το χελιδόνι νάρχεται , στο σπίτι να φωλεύγει,
και να του δίδετε θροφή να παίρνει να μισέβγει
να πηαίνει εις την έρημο, να είναι φορτωμένο,
να τρώει να ευφραίνεται κι αυτό το βλοημένο
δώτε και μας τον κόπο μας, ό,τι είναι ο ορισμός σας
και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι ο βοηθός σας,
χρόνους πολλούς να ζήσετε, πάντα ευτυχισμένοι
σωματικά και ψυχικά να είστε ευτυχισμένοι.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα

Χελιδόνα έρχεται
από τη Μαύρη Θάλασσα.
Θάλασσα κι αν πέρασε
στη στεριά επάτησε.
Έκαστε κι λάλησε
και βαριά ανάσανε.

Μοιράσου

Χελιδόνισμα  Σερρών

Χελιδόνια έρχεται από τη Μαύρη θάλασσα
θάλασσα κι αν πέρασε, έκατσε κι ελάλησε.
Έμαθε τα γράμματα, γράμματα σπουδάματα
γράμματα Ελληνικά που μαθαίνουν τα παιδιά
τα παιδιά από το δάσκαλο.
«Δάσκαλος μας έστειλε να μας δώστε πέντε αυγά.
Κι αν δεν δίντε πέντε αυγά παίρνουμε την κλωσσαριά.
Να γεννά και να κλωσσά και να σέρνει τα πουλιά.

Μοιράσου

[τα κείμενα έχουν διατηρηθεί προς σεβασμό της λαογραφικής παραδόσεως στην γραφείσα γλώσσα του λαογράφου]

 [απόσπασμα από τα βιβλία «Ηρωολόγιον Αγιολόγιον» 1998 & «Αναμνήσεις από το μέλλον του χθες» 2019]

https://laografiaimnhmhtoyxues.blogspot.com/2022/10/ 

- Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος (link). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα..........................................................................................

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ.............................................................................

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.