Λαϊκή Μετεωρολογία της Αράχωβας, του Γεωργίου Αναγνώστου - Popular Meteorology of Arachova, by Georgios Anagnostos

Του Γεωργίου Αναγνώστου                       

Το κλίμα συνέβαλε αποφασιστικά στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού, δεν είναι λοιπόν τυχαίο που τα  μετεωρολογικά φαινόμενα προκαλούσαν πάντα εντύπωση και έδωσαν αφορμή στην γέννηση και δημιουργία πολλών μύθων από τα πανάρχαια χρόνια σε όλους τους λαούς.

Αν σκεφτούμε τις επιπτώσεις μιας καταιγίδας, μιας πλημμύρας, μιας ξηρασίας που έχει στην γεωργία, την κτηνοτροφία, την ναυτιλία δεν πρέπει να μας κάνει εντύπωση που ο άνθρωπος θεοποιεί τις φοβερές δυνάμεις της φύσεως και  αποδίδει σ’ αυτές ενέργειες που προέρχονται από αγαθά ή κακοποιά δαιμόνια όντα.

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν αυτόν που δεν φοβάται τις βροντές και τις αστραπές μαινόμενο και όχι ανδρείο.

Η έλλειψη του κατάλληλου εξοπλισμού, οδήγησε τον άνθρωπο στο να παρατηρεί την ατμόσφαιρα και σε τοπικό τουλάχιστον επίπεδο, αν και υπάρχουν αρκετές προλήψεις και δεισιδαιμονίες, να καταφέρνει αρκετές φορές, να καταλήγει σε σωστά συμπεράσματα και προβλέψεις.

 Εργαλεία του σε τούτη την εργασία  ήταν η θέση των νεφών, η διεύθυνση και ένταση των ανέμων, το πέταγμα των πουλιών, η κίνηση και η αντίδραση των ζώων σε σχέση με το ανάγλυφο της περιοχής.

Δεν είναι τυχαίο πως ακόμη και σήμερα με τις διάφορες κλιματικές αλλαγές και την σημαντική εξέλιξη της επιστήμης της Μετεωρολογίας,, οι λαϊκές παρατηρήσεις, εξακολουθούν να έχουν ισχύ στον Ελληνικό χώρο, παρόλο που κάποιες αντιφάσκουν  επειδή τα γεωγραφικά δεδομένα διαφέρουν από τόπο σε τόπο.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο διαμορφώθηκε και η Λαϊκή Μετεωρολογία της Αράχοβας.

Η Αράχοβα χτισμένη στα ριζά του Παρνασσού προστατεύεται από τον βοριά, όμως κάποια φυσικά περάσματα αλλά και το ότι είναι εκτεθειμένη στον νοτιά, δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για μετεωρολογικά φαινόμενα που προκάλεσαν το ενδιαφέρον των κατοίκων.

Οι ίδιοι, κτηνοτρόφοι και γεωργοί αφού ασχολούνταν με την καλλιέργεια της ελιάς και του αμπελιού, ζώντας σε ένα υψόμετρο που φτάνει τα 1100 μέτρα στο ψηλότερο σημείο του οικισμού, αναγκασμένοι να επιβιώνουν σε δύσκολες πολλές φορές συνθήκες, ασχολήθηκαν με τα καιρικά  φαινόμενα και έδωσαν την δική τους ερμηνεία .

Έτσι δημιουργήθηκαν μια σειρά από εκφράσεις και μύθους προκειμένου να ερμηνεύσουν τον καιρό και τα καμώματά του.

Ξεκινώντας από την βροντή, υπάρχει η έκφραση . «Ο Θεός καλιγών’ τ’ άλογό του» ή «βροντούν τα πέταλα απ’ τ’ άλογου του Θεού».

Ανάλογος είναι ο μύθος του Πήγασου, του μυθικού αλόγου, που χτυπά τα πόδια του στο βράχο και αναβλύζει νερό ή μεταφέρει τον κεραυνό στο Δία.

Για την αστραπή πιστεύεται ότι ο Θεός διώχνει και κατακαίει τους διαβόλους που αναγκάζονται  και καταφεύγουν στα μεγάλα δέντρα. Έτσι οι κάτοικοι βλέποντας κεραυνόπληκτα δέντρα έλεγαν. «Κάποιον διάβολο έκαψε» ή «κάποιος διάβολος ήτανε».

Στον αρχαίο μύθο της Τιτανομαχίας και της Γιγαντομαχίας, ο Δίας κεραυνοβολεί τους Τιτάνες και τους Γίγαντες με τους κεραυνούς για να επικρατήσει η ισορροπία με την επικράτηση του Δωδεκάθεου.

Για την βροχή στην περιοχή πιστεύεται ότι ο άνεμος βοριάς κρατά κόσκινο με μεγάλες τρύπες και δημιουργεί το χαλάζι, ενώ ο νοτιάς έχει ασκιά τα οποία όταν μεταφερθούν από την θάλασσα στον ουρανό (προφανώς υπονοούν τα σύννεφα) αρχίζει να πέφτει το νερό, αυτό περνάει από το κόσκινο όπου ανάλογα με το μέγεθος της τρύπας ανάλογο είναι και το μέγεθος της σταγόνας.

Η άποψη αυτή για το κοσκίνισμα της βροχής, έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα.

Ο Αριστοφάνης στις Νεφέλες γράφει. «δια κοσκίνου ουρείν», άποψη που διατηρείται και την Βυζαντινή περίοδο.

Όταν η βροχή είναι έντονη και συνεχής,στην Αράχωβα, οι ποιο αστειευόμενοι, χρησιμοποιούσαν την φράση, « Εκατουράει ο Θεός με το κόσκινο» ή πάλι «Τσουρ, τσουρ, τσουρ, κατουρώντας ο Θεός μας σάπ’σι»..

Αυτή η έκφραση προήλθε ίσως από πανάρχαιες δοξασίες που σιγά ,σιγά έχασαν την αρχική τους σημασία, παρόμοιες εκφράσεις συναντάμε και στην Γερμανία αλλά και την Γαλλία.

Όμως και η παρουσία του Ουράνιου τόξου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση .

Οι Αραχωβίτες παλιά φαντάζονταν το Ουράνιο τόξο σαν μια τεράστια ζώνη απλωμένη στον ουρανό και το ονόμαζαν το ζωνάρι της καλογριάς. Μάλιστα κάποιοι πίστευαν πως αν περάσεις αποκάτω μπορεί ν’ αλλάξεις και φύλο.

Έτσι δημιουργήθηκε ο μύθος του ζωναριού της καλογριάς.

 « Ήταν ένα παλικάρι τόσο ανδρειωμένο και περήφανο, που δεν εφοβήθη, μια φορά, και εδρασκέλισε και της καλόγριας του ζουνάρι. Άλλ’ άμα το εδρασκέλισε, εγίνη στη στιγμή από παλικάρι γυναίκα. Και εγίνη γυναίκα τόσο όμορφη, αλλά τόσο δειλή που και ο πλιο τιποτένιος άντρας αν ήθελε την προσβάλει, δεν είχε το θάρρος να του μιλήσει».

Στο μύθο αυτό ίσως ήθελαν να επισημάνουν παράλληλα και την αχαλίνωτη περηφάνια που οδηγεί στην ταπείνωση και την  τιμωρία.

Σημαντική όμως θέση στην Λαϊκή Μετεωρολογία της Αράχοβας, κατέχουν οι άνεμοι που αλλιώς αποκαλούνται και στοιχειά με σημαντικότερο τον  Κατεβατό , τον ισχυρό ΒΑ παγερό άνεμο, που κατεβαίνει από τον Παρνασσό και προξενεί καταστροφές στην Αράχωβα

Ο Κατεβατός παρουσιάζεται σαν γέροντας άγριος που κατοικεί στον Παρνασσό σε κρυσταλλένιο παλάτι. Διώχνει τα νέφη των άλλων ανέμων προς τον Κορινθιακό κι όταν παλεύει με τους άλλους ανέμους, ο Παρνασσός σείεται, μουγκρίζει και σκεπάζεται με χιόνια  αφού δεν μπορεί να υπομείνει την μανία των αντιμαχόμενων. Μετά την πάλη ο Κατεβατός, νικητής πλέον, κάθεται και αναπαύεται στο παλάτι του, κι εκεί μόνο με την ανάσα του, προκαλεί καταιγίδες και παγωνιά.

Παρόμοιους μύθους συναντάμε στην Σκανδυναυϊα. Ο Έδδας, τεράστιος γίγαντας με τη μορφή αετού, όταν προσπαθεί να πετάξει δημιουργεί ανέμους με την κίνηση των φτερών του.

Για τα κατορθώματα του Κατεβατού και για τη δύναμή του, υπάρχει ο μύθος του απόγειου του Κατεβατού που σώθηκε από τον Ν. Πολίτη.

Σύμφωνα με το μύθο, όταν έχουμε βαρυχειμωνιά με πολύ ισχυρό κρύο άνεμο,  πιστεύουν  πως στη Λιάκουρα , την ψηλότερη κορφή του Παρνασσού, παλεύουν οι αέρηδες, οπότε και σείεται, μουγκρίζει και  σκεπάζεται με χιόνια η κορυφή του. Στη μάχη αυτή νικητής βγαίνει ο Κατεβατός που αναπαύεται στο κρουσταλλένιο του παλάτι.

Η πίστη των Αραχωβιτών στην ύπαρξη του Κατεβατού, οδήγησε ένα καλόγερο (ονόματι Iερόθεο) της Μονής του Οσίου Λουκά να πάρει την απόφαση και να διαπιστώσει μόνος του το «πάλεμα» των στοιχείων της φύσης.

Αφού πήρε ξύλα, ψωμί και ότι άλλο χρειαζόταν, ξεκίνησε για τη Λιάκουρα.

Όταν έφτασε, κλείστηκε μέσα στη σπηλιά και έζησε ως τα μισά του Μαρτίου, οπότε δεν άντεξε και πριν πεθάνει έγραψε:

«Είδα το πάλεμα στοιχειών, είδα και το παλάτι, 

κι άλλο δεν εφοβήθηκα σαν του Μαρτιού τ’ απόγειο».

Ακόμη ως τα σήμερα φαίνεται  στη σπηλιά η καπνιά, από τη φωτιά του κακομοίρη του Γερόθεου».

Άλλωστε και σήμερα δεν είναι λίγες οι φορές που το Μάρτιο, κατεβαίνει ο Κατεβατός στην Αράχωβα, και  κάνει παγερό κρύο.

Η μεταβολή  των ανέμων  έχει δημιουργήσει παρόμοιες δοξασίες και στους άλλους λαούς, ενώ στην αρχαιότητα ήταν γνωστές οι μάχες των ανέμων σαν ανεμομαχίες,  αργότερα και στον Ερωτόκριτο, συναντάμε έριδα ανάμεσα στο βορρά και στο Νοτιά.

Την δύναμη όμως του Κατεβατού, θα την καταβάλλει ο Νότος, ο άνεμος που είναι ζεστός και θα λιώσει τα κρουσταλλένια του παλάτια , μύθο που καταγράφει στην Λαϊκή μας παράδοση, ο Ν. Πολίτης.

 « Ο Κατεβατός, ο δυνατότερος απ’ όλους τους καιρούς, εβγήκε μια φορά κι εκαυχήθηκε μπροστά στους άλλους καιρούς, το Σορόκο, το Λίβα, το Νότο και το Μέγα, πως σαν το κρουσταλλένιο παλάτι του δεν βρισκόταν άλλο καλύτερο σ’ όλον τον κόσμο, πως ήταν ωραιότερο και από το παλάτι του ήλιου, και πως σαν είναι ταμπουρωμένος μέσα σ’ αυτό, δεν φοβάται κανέναν από τους ανέμους, γιατί και η θέση που το ‘χει χτισμένο είναι δυνατή.

Αυτό το παλάτι το είχε χτίσει μια φορά ο Κατεβατός στην κορφή της Λιάκουρας από θεόρατα κρούσταλλα και χαλάζι και χιόνια. Μα ήρθε ο Νότος και εφύσηξε σιγά σιγά κι απαλά, κι έλιωσε το παλάτι και δεν απόμεινε τίποτα απ’ αυτό, παρά μόνο τα δάκρυα του Κατεβατού, που έτρεχαν σαν ποτάμι».

Όπως επισημαίνει ο Γ. Κρέμος βεβαίως η κατανίκηση του Κατεβατού από την μαλακή πνοή του Νότου είναι παρμένη από την φύση, όμως η διήγηση του φαινομένου υπενθυμίζει τον αρχαίο μύθο για την έριδα που  υπάρχει ανάμεσα στο Βορρά και τον ήλιο.

Η αδυναμία των κατοίκων να κατανοήσουν την παρουσία του φεγγαριού στον ουρανό αλλά και τα μουγκρητά των ανέμων σε περίπτωση κακοκαιρίας , δημιούργησε το μύθο « του κατεβάσματος του φεγγαριού» σύμφωνα με τον Νικόλαο Πολίτη.

Έτσι:

« Όταν καμμιά μάγισσα θέλει να κάμει μεγάλα και τρανά μαγικά, ρωτά το φεγγάρι και το διατάζει να αποκριθεί. Και αν δεν αποκρίνεται, το κατεβάζει με τη βία η μάγισσα απ’ τον ουρανό, το καβαλικεύει, το ποδοπατά, το κλοτσά και το τουραγνά με κάθε τρόπο, όσο που να το φέρει στο θέλημά της και να της μολογήσει ό,τι γυρεύει αυτή να μάθει.
Πολλές φορές όμως, το φεγγάρι αντιστέκεται, δεν την ακούει. Και από τα τούραγνια και τα μαρτύρια που του κάνει, μουγκρίζει, και το μούγκρισμά του τ’ άκουσαν πολλοί, αν είναι μάλιστα τη νύχτα πού ‘χε πολλή κακοκαιρία. ..

Ύστερα απ’ αυτά, όταν καμιά άλλη φορά το προσκαλέσει η μάγισσα να κατεβεί, γιατί δεν μπορεί να κάμει αλλιώς,  κατεβαίνει με τόσο θυμό, που όπου κι αν πέσει, ανοίγει λάκκωμα άπατο, και ό,τι τύχει κοντά το κάνει βήσαλο. Και φεύγει το φεγγάρι από εκείνο το ίδιο λάκκωμα, κι από την τρούπα π’ ανοίγει στην άλλη μεριά της γης κι ανεβαίνει στον ουρανό.
Άλλες φορές πάλι, η μάγισσα, κατεβάζει το φεγγάρι με τη μαγική πίτα. Του φτιάχνει την πίτα, κατεβαίνει το φεγγάρι να τη φάγει, κι εκεί το τσακώνει.
Γι αυτό καμιά φορά οι γριές, όταν δεν ιδούν να βγει το φεγγάρι στον ουρανό, λεν: «Του φιγγάρ’ ακόμη δεν ηβγήκι- ή μη καμνιά μάγισσα του κατέβασι κάτου; Στάχτη στου στόμα μ’!».
Η καθημερινότητα των κατοίκων όπως προαναφέραμε είχε να κάνει με τα παιδέματα του καιρού, για το λόγο αυτό η πρόβλεψή του ήταν ένα σημαντικό γεγονός αφού θα μπορούσε να τους προφυλάξει και να τους προστατέψει από άσχημες καιρικές συνθήκες. 

Έτσι δημιουργήθηκαν τα ημερομήνια.

Δηλαδή προβλέψεις για τον καιρό που θα επικρατούσε τη διάρκεια της χρονιάς, με βάση τα διάφορα ατμοσφαιρικά φαινόμενα και το ανάγλυφο της περιοχής τις 12 πρώτες μέρες του Αυγούστου,  ξεκινώντας την 1^η ημέρα με τον μήνα Αύγουστο για να καταλήξει την 12^η ημέρα στον Ιούλιο.

Τα μερομήνια συσχετίζονται κατ’ αρχήν με το Φεγγάρι, τ’ Άστρα, τον Ήλιο και τους Γαλαξίες, δευτερεύοντα ρόλο  έχουν, ο άνεμος, η υγρασία και τα σύννεφα, ενώ στην πρόβλεψη μπορούν να συμβάλλουν ζωντανοί οργανισμοί φυτά.
Κατά τον Ν. Πολίτη τα μερομήνια ήταν λείψανα αρχαίων προγνωστικών του καιρού, που έχουν άμεση σχέση με αστρολογικές παρατηρήσεις. 

Πιστεύεται ότι ο Θεός έδωσε τα μερομήνια σαν σημάδια του καιρού στους ανθρώπους να τους βοηθήσει,  να προγραμματίζουν και να σχεδιάζουν για το επόμενο καλλιεργητικό έτος. Γεγονός που εμπεριέχει αλήθεια, αν  αναλογιστούμε ότι ένα μήνα περίπου μετά τα μερομήνια, άρχιζε το έτος της σποράς.

Ο Αραχωβίτης δάσκαλος Ηλίας Λιάκος  έχει δώσει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες που διέσωσε από τον Μήτσο Μηλιώνη για τον καιρό στην Αράχοβα.

« Τα σημάδια  δείχνουν το τι καιρό θα κάνει στο

σημείο απ’ όπου τα βλέπεις.

Όταν λοιπόν απ’ την  άνταρούλα που αγναντεύει

απ’ την Κεσφίνα προς τα δω ίσια

 που φαίνεται το αγνάντεμά της, να

περιμένεις σε μια-δυο ημέρες βροχή.

Μπορεί όμως, άμα το γυρίσει στον Κατεβατό

να γυρίσει πίσω ο Σιρόκος και να μην ιδείς σταλαματιά.

Γιατί ο  Κατεβατός τους νικάει ολουνούς τους και                           

 είναι ο δυνατότερος…   

Άμα όμως δεν ιδείς ανταρούλα, αλλά αντάρα που να

καβαλικεύει τις Ομαλές και να βοσκάει δώθε, κατά

του Κρεμμύδα το χέρωμα, είναι βροχή την ίδια μέρα.

Άμα είναι χειμώνας και κεντήσει και λίγο βοριάς,

ε, τότε δυο μπόγια θα το πάει το χιόνι.                            

Τώρα θα σου ειπώ για τα σημάδια στον Κουτσουρό…

Μόλις ιδείς το σύγνεφο κι ίσια π’ αγναντεύει από

κει, είναι βροχή αλάθητη σε δυο-τρεις μέρες. 

Άμα κάμει και γύρει προς τα δω το σύγνεφο, το απόγιομα

έχομε βροχή, ας είναι ξαστεριά ο ουρανός. 

Άμα χινοπωριάσει και ιδείς ένα καλάμι ψηλότερα μια

οριζόντια ευθεία γραμμή από λιανό μαύρο σύγνεφο,

τότε σε δυο ημέρες έχουμε χιόνι…

Για να ειπείς όμως τι καιρό θα κάνει, πρέπει να είσαι από

δω, γιατί πώς αλλιώς θα ξέρεις τις τοποθεσίες.

Το φεγγάρι όμως το βλέπεις από ολούθε και μπορείς

να καταλάβεις κι από κείνο για τον καιρό.

Αν το ιδείς καθαρό μέσα, το δίσκο του και

 γύρω-γύρω έχει στεφάνι, έτσι σαν αλώνι, τότε θα

βγάλει ανεμούρα. Άμα όμως γύρω έχει αλώνι και μέσα

είναι σκοτεινό και θελωμένο, κάτσε και μέτρα τ’

αστέρια που είναι μέσα στ’ αλώνι. Σε τόσες ημέρες

 περίμενε βροχή…

Όταν το χειμώνα είναι ξαστεριά, συνεχόμενη για

πολλές μέρες και ιδείς στο βασίλεμα τον ήλιο να

πηγαίνει κλαίγοντας, με λίγα σύγνεφα, περίμενε

 αλλαγή του καιρού την άλλη μέρα. ..

Άμα καίει ο ήλιος πλειότερο

απ’ το κανονικό του, θα έχομε βροχή σε δυο-τρεις

ημέρες. Άμα βασιλεύει ή βγαίνει με κόκκινα

σύγνεφα, έχουμε ανεμούρα…

Άμα ιδείς τα χελιδόνια να χαμηλοπετάνε, ίσια

να σβαρνήσουν στο δρόμο, ο καιρός πάει για βροχή.

Άμα ιδείς νεροφίδες ή σκληκαντέρες στο δρόμο όξω,

πάλι θα βρέξει και γρήγορα. Βγαίνουν όξω γιατί

σκιάζονται να μην τα κλείσει η κατεβασιά που θα

φέρει το ρέμα και τα χώσει στις τρούπες των».

Ολοκληρώνοντας το ταξίδι μας στην Λαϊκή Μετεωρολογία της Αράχοβας δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε και την ντοπιολαλιά, έτσι όπως εκφράζει τους καιρούς και τα καιρικά φαινόμενα στην Αράχοβα αναφέροντας ενδεικτικά κάποιες λέξεις με την ερμηνεία τους.

(το) αγιάζ’(ι): ψυχρός αέρας

 (η) Αντάρα: καιρός σκοτεινός, αέρας που βουίζει, ομίχλη.

 (το) Δρο(υ)λάπ’ : Εναλλαγή βροχής με χιόνι

 (o) Κατεβατός ή Κατιβατός: Iσχυρός έως πολύ θυελλώδης βορειο-βορειοανατολικός άνεμος, που προκαλεί ζημιές στην Αράχωβα μέχρι και χιονοθύελλα.

Μαργώνω (ου): Κρυώνω

Μπάζ’(ει): φέρνει ρεύμα αέρα, κρύο.

Ξανεμάου: Σκορπίζω, με τη βοήθεια του ανέμου.

(το) Ξιροτσβούρ’ ή (ο) ξιροτσβούρας: Ξηρός παγωμένος βορειανατολικός άνεμος

Ξ(υ)λιάζω: Παγώνω

 (το) στράψ(ι)μο: η αστραπή.

Οι εποχές έχουν αλλάξει. Ο άνθρωπος έχει εξελίξει τις επιστήμες και την τεχνολογία, οι πληροφορίες για τα καιρικά φαινόμενα γίνονται με σύγχρονα δεδομένα και με μεγάλη προσέγγιση ,όμως και ο λαός μας, μέσα από την πάροδο των χρόνων με  τη δική του παρουσία και δράση, τη συνεχή παρατήρηση  της φύσης, προσπάθησε να ερμηνεύσει αυτά που τον φοβίζουν και που παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της καθημερινότητάς του.

Είναι χρέος να διαφυλάξουμε τούτον τον μεγάλο λαϊκό θησαυρό που διαθέτει ο τόπος μας, να τον αξιοποιήσουμε και ταυτόχρονα μέσα από δράσεις και παρατηρήσεις, πράξεις και ενέργειες που θα μας σηκώσουν από τον υπολογιστή και τον καναπέ να ξαναβρούμε τις ρίζες μας, κοντά στην μάνα φύση.

Ν’ ανταμώσουμε τα περάσματα του Κατεβατού, να  συναντήσουμε τα δάκρυά του στις ρεματιές του Παρνασσού, να ψάξουμε το ζωνάρι της καλογριάς μετά τη βροχή,να βρούμε τα σημάδια τ’ ουρανού απ’ την Κεσφίνα, το Παντίνι, τον Κουτσουρό, να δούμε το πέταγμα του χελιδονιού, το δίσκο του φεγγαριού να στράψει η καρδιά και να μυρίσει άνοιξη.

(Το παραπάνω κείμενο διαβάστηκε στην 1η ημερίδα Μετεωρολογίας, τον Απρίλιο 2014, από το Γεώργιο Αναγνώστου).

Πηγή : https://arachovameteo.gr/category/%CE%BB%CE %B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE-%CE%BC%CE%B5%CF%84 %CE%B5%CF%89%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE %B3%CE%AF%CE%B1/

https://laografiaimnhmhtoyxues.blogspot.com/2022/10/ 

- Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος (link). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.3443. 

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.